| Hedef adı | Gıda hammadde piyasalarının ve türevlerinin etkin bir biçimde işlemelerini sağlamak için önlemler alınması ve gıda fiyatlarındaki aşırı değişkenliği sınırlandırmaya yardımcı olmak için gıda rezervleriyle ilgili bilgileri de kapsayan piyasa bilgilerine zamanında erişimin kolaylaştırılması |
|---|---|
| Gösterge adı | Gıda fiyat anomalileri göstergesi |
| Küresel / İkame gösterge | Küresel gösterge |
| Gösterge tanımı |
Gıda Fiyatı Anomalisi ; belirli bir dönem için anormal derecede yüksek olan piyasa fiyatlarıdır.
Gıda fiyat endeksi değeri 1'den büyükse, bu, gıda fiyatlarında olağandışı bir artışı gösterir. Ancak, -1'den düşük bir değer fiyatlarda olağandışı bir düşüşü ifade eder; fakat bu gösterge, fiyat düşüşlerine odaklanmamaktadır. Gösterge, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) kapsamında fiyatı takip edilen yedi temel gıda maddesinin (Gıda, Ekmek ve Tahıllar,Et,Balık,Süt, Peynir ve Yumurta,Katı ve Sıvı Yağlar,Meyveler,Sebze,Şeker, Reçel, Bal, Çikolata ve Şekerlemeler,Başka Yerde Sınıflandırılmayan Diğer Gıda Ürünleri), uluslararası FAO metodolojisine göre anormal gıda fiyat artışlarını tespit etmeyi amaçlamaktadır. Gösterge, tarımsal piyasalardaki mevsimselliği ve enflasyonu hesaba katarak, belirli bir aydaki büyümeyi doğrudan ve önceki aynı dönemdeki değişimlere kıyasla değerlendirerek, belirli bir dönem için fiyatta bir değişikliğin anormal olup olmadığı sorusuna cevap vermeye olanak tanımaktadır. Gösterge değeri, aşağıda verilen 3 aralık için : (IFPA)y< I0.5I ise normal fiyat değişimi, 0.5≤(IFPA)y< I1I ise orta derecede yüksek fiyat artışı, (IFPA)y≥ I1I ise anormal fiyat artışı olarak değerlendirilmektedir. |
| Ölçü birimi | Yıllık Fiyat Anomali Gösterge Değeri |
| Mevcut kırılımlar | - |
| Hesaplama |
Her ay için Tüketici Fiyat Endeksinin (TFE) üç aylık ve yıllık bileşik büyüme oranları hesaplanır.
Hedef yıl için, her önceki yıla bir ağırlık atanır; bu ağırlık, hedef yıla ne kadar yakınsa o kadar yüksek olur. Bu ağırlıklar, bileşik büyüme oranlarının ağırlıklı ortalamalarını ve standart sapmalarını hesaplamak için kullanılır. Yıllık ve üç aylık bileşik büyüme oranları, ilgili ağırlıklı ortalama çıkarılarak ve her ay için ilgili ağırlıklı standart sapmaya bölünerek standartlaştırılır (z-skoru hesaplamaya benzer şekilde, ancak ağırlıklı verilerle) Standartlaştırılmış üç aylık ve yıllık bileşik büyüme oranları, her ay için tek bir gösterge değerinde birleştirilir. |
| Karşılaştırılabilirlik | Zaman içinde karşılaştırılabilirdir. Küresel metaveriye tam uyumlu şekilde üretilmiştir. |
| Revizyon | - |
| Diğer bilgiler |
Bu gösterge, piyasa fiyatlarındaki anormal değişiklikleri belirler. Endeks, hem yıl içindeki hem de yıllar arasındaki fiyat artışlarını dikkate alan ağırlıklı bir bileşik büyüme oranına dayanır. Gösterge, belirli bir ayda fiyatlardaki artışı birçok yıl boyunca doğrudan değerlendirir, tarım piyasalarındaki mevsimsellik ve enflasyonu göz önünde bulundurarak herhangi bir dönemdeki fiyat değişikliğinin anormal olup olmadığını cevaplama imkanı sağlar.
Türkiye İstatistik Kurumunun hesapladığı tüketicilerin deneyimlediği enflasyonu ölçen Tüketici Fiyat Endeksi (TFE), konu uzmanları tarafından gıda fiyatlarındaki değişiklikleri ölçmek için uygun bir araç olarak tanımlanmış ve doğrulanmıştır. Bu gösterge için BM gereklilikleriyle uyumlu bir metodoloji izlemiş ancak Türkiye için daha kapsamlı bir tablo sunmak amacıyla farklı gıda grupları kullanmıştır. Bu gösterge için metodoloji gıda fiyatlarının kendileri yerine TFE verilerini kullanmaktadır. Bu nedenle bir düzeltme etkisi bulunmakla birlikte, sağlanan rakamlar hala gıda fiyatlarındaki değişiklikleri temsil etmektedir. Bu metodoloji, normal dağılım varsayımına dayanmaktadır. Ancak, gıdanın bileşik büyüme fiyatları normal dağılım göstermeyebilir. Gıdanın bileşik büyüme fiyatlarının normal dağılımdan ne kadar uzak olduğu, bu göstergenin gıda fiyatı anomalilerini belirlemede o kadar az faydalı olmasına yol açabilir. |
| Veri kaynağı | Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE, 2003=100) fiyat ve endeks bilgileri |
| Veri kaynağı linki | https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=enflasyon-ve-fiyat-106&dil=1 |
Anketler için:
| Örneklem çerçevesi ve kapsam |
Nüfus kapsamı: Endeksin nüfus kapsamı; nüfusun gelir gruplarına veya coğrafi bölgelere göre herhangi bir ayırım yapılmadan, Türkiye içinde yaşayan toplam nüfus olarak belirlenmiştir. Coğrafi kapsam Hanehalklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurtiçinde yaptığı tüm nihai parasal tüketim harcamaları dikkate alınmıştır. Fiyat kapsamı: Endeksin fiyat kapsamı, satın alış fiyatları olarak tespit edilmektedir. Fiyatlar, vergiler dahil peşin ödemeler olarak belirlenerek, taksitli satışlar üzerinden fiyatlandırmalar veya anlaşmalı fiyatlar dikkate alınmamaktadır. |
|---|---|
| Örneklem büyüklüğü | 2003=100 temel yıllı TÜFE'de, yurtiçinde mal ve hizmet tüketmek amacıyla yapılan, tüm nihai parasal tüketim harcamaları esas alınmaktadır. Endekste 81 il merkezinin tamamını da içeren toplam 227 ilçeden fiyat derlenmektedir. TÜFE kapsamında ayda 28 852 işyerinden 608 594 fiyat derlenmekte ve 5 246 kiracı endeks kapsamında takip edilmektedir. İşyeri ve fiyat sayıları mevsimsel yapıya göre yıl içerisinde değişkenlik gösterebilmektedir. |
| Uygulanan görüşme yöntemi | Tablet ile yüz yüze görüşme; idari kayıtlarla veri derleme |
| Anket uygulanan referans tarih/dönem | Cari ay için: Taze sebze ve meyveler, futbol maçına giriş ücreti, LPG, tüp gaz ve seçilmiş 16 gıda ürünü haftada bir kez ve diğer ürünler ayda iki kez derlenmektedir. Sigara, mücevher (altın), benzin ve mazot fiyatları ise günlük olarak takip edilmektedir. |
| Alan çalışmasının uygulama tarihi ve süresi | Cari yılın 12 ayının tümünde, madde çeşidi türlerine göre ay içinde her gün, ayda 4 ve madde sepetinin çoğu için ayda 2 kez veri derlenmektedir. |