Gösterge 17.13.1 Makroekonomik Gösterge Tablosu

Makroekonomik Gösterge Tablosu, ülkelerin makroekonomik istikrarını izlemede standartlaştırılmış bir araç sağlamak için, dış sektör, finansal sektör, ve reel sektörleri kapsayan önemli makroekonomik göstergeleri içeren bir tablo olup Dünya Bankası tarafından tasarlanmıştır. Gösterge seçimi, Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası (WB), Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) gibi uluslararası ve bölgesel kuruluşlar tarafından geliştirilen ve kullanılan mevcut makroekonomik izleme çerçevelerine dayanmaktadır.

Her ülkenin ticaret ve ödemeler dengesi durumunu izlemek için, gösterge tablosu cari ve sermaye ve finans hesapları için birtakım göstergeler içermektedir. Dış sektör kapsamında, cari işlemler hesabı, sermaye ve finans hesabı, döviz kurları bulunmaktadır. Finans sektörü göstergeleri, ülkelerin finansal piyasa istikrarını ve dolayısıyla ülkenin ekonomik istikrarını ölçmek için gereklidir. Para ve para arzını kaydeden finansal hesaplar, bir ülkenin finansal sisteminin temelinde yer almaktadır. Reel sektör ve fiyatlar, ulusal hesaplar göstergeleri ile fiyat göstergelerini kapsamaktadır. Son olarak işsizlik boyutu kapsamında işsizlik oranı gösterge tablosunda yer almaktadır.

Bu gösterge tablosu kapsamında mevcut olan göstergelere yer verilmiştir.

Mal ticareti (% GSYH): Bu gösterge, bir ülkenin Ticari Dışa Açıklığı için ölçüm olarak kullanılmaktadır. GSYH'nin bir payı olarak mal ticareti, mal ihracatı ve ithalatı toplamının GSYH değerine bölünmesiyle elde edilmektedir.

Cari işlemler dengesi (% GSYH): Bu gösterge, Ödemeler Dengesi Cari İşlemler Hesabı kaleminin gayrisafi yurt içi hasılaya oranını göstermektedir. Dış ticaret istatistikleri, 2013 yılından önce özel ticaret sistemine göre, Ocak 2013 yayınıyla birlikte genel ticaret sistemine göre derlenmektedir.

Doğrudan yabancı yatırım, net girişler (% GSYH): Bu gösterge, Ödemeler Dengesi Finans Hesabı/Doğrudan Yatırımlar/Net Yükümlülük Oluşumu kaleminin gayrisafi yurt içi hasılaya oranını göstermektedir.

Portföy yatırımı, net (Ödemeler Dengesi, cari ABD $): Bu gösterge, Ödemeler Dengesi Finans Hesabı/Portföy Yatırımları kalemini göstermektedir.

Aylık ithalat cinsinden toplam rezervler: Rezerv yeterlilik göstergelerinden biri olup, resmi rezervlerin aylık mal ve hizmet ithalatına oranını göstermektedir.

Rezervlerin ithalat cinsinden değerleri, bir ülkenin başka bir döviz gelir ve giderinin olmadığı durumda, kaç aylık ithalatını karşılayabilecek bir rezerv seviyesine sahip olduğunu göstermektedir.

Toplam dış borç (% GSYH): Bu gösterge, Türkiye Brüt Dış Borç Stoku verisinin GSYH'ye oranı olarak hesaplanmaktadır. Belirli bir tarihteki uzun vadeli kamu sektörü dış borç verileri Hazine Müsteşarlığı Dış Borç Bilgi Sistemi’nden raporlanarak, bu bilgiler, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'ndan (TCMB) alınan kısa ve uzun vadeli kamu ve özel sektör stok bilgileri ile her bir kreditör ve borç bazında toplulaştırılmaktadır. Söz konusu stok miktarları referans döneme ilişkin pariteler kullanılarak Amerikan Dolarına çevrilerek raporlanmaktadır. Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) External Debt Statistics Manual (EDS) (http://www.tffs.org/edsguide.htm) el kitabında yer alan "face value" stok derleme yöntemi temel alınmaktadır. Buna ilaveten Özel Veri Yayımlama Standardı (SDDS) çerçevesinde Dünya Bankası’na raporlanan Türkiye Brüt Dış Borç Stoku verileri Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) Balance of Payments and International Investment Position Manual Sixth Edition (BPM6) el kitabına (https://www.imf.org/external/pubs/ft/bop/2007/bopman6.htm) uygun olarak üretilmektedir.

Resmi döviz kuru (ABD Doları başına LCU, yıllık dönem ortalaması): Bu gösterge, yerel para birimi bazında yıllık ortalama ABD doları döviz kurunu göstermektedir.

Geniş para arzı büyümesi (yıllık %): Bu gösterge geniş para arzının (M3) yıllık yüzde değişimini göstermektedir.

Geniş para arzı: Dolaşımdaki Para (İhraç Edilen Banknot ve Madeni Para – Banka Kasaları) + Vadesiz Mevduat (TL, YP) + Vadeli Mevduat (TL, YP) + Repodan Sağlanan Fonlar + Para Piyasası Fonları + İhraç Edilen Menkul Kıymetler (2 yıla kadar vadeli).

Geniş para arzı / toplam rezerv oranı: Bu gösterge geniş para arzının (M3), Merkez Bankasının toplam brüt rezervlerine oranını göstermektedir.

Geniş para arzı: Dolaşımdaki Para (İhraç Edilen Banknot ve Madeni Para – Banka Kasaları) + Vadesiz Mevduat (TL, YP) + Vadeli Mevduat (TL, YP) + Repodan Sağlanan Fonlar + Para Piyasası Fonları + İhraç Edilen Menkul Kıymetler (2 yıla kadar vadeli).

Toplam rezervler: Merkez Bankası toplam altın ve döviz cinsi brüt rezervlerini ifade etmektedir.

Tahsili gecikmiş banka kredilerinin toplam brüt kredilere oranı (%): Bu gösterge, bankaların yurt içi şubelerince kullandırılan tahsili gecikmiş olan kredilerinin toplam brüt kredilere oranlanmasıyla hesaplanmaktadır.

Tahsili Gecikmiş Alacaklar: Bankaların yurt içi şubelerince, vade tarihinden itibaren 90 gün içinde ödeme yükümlülüğü yerine getirilmeyen ve tahsili gecikmiş olarak sınıflandırılan kredilerden oluşmaktadır.

Brüt kredi: Bankaların yurt içi şubelerince kullandırılan krediler ile takipteki alacaklardan oluşmaktadır.

Banka sermayesinin aktiflere oranı (%): Bu gösterge, bankaların yurt içi şubelerinin toplam özkaynaklarının toplam aktiflerine oranlanmasıyla hesaplanmaktadır.

GSYH (yıllık % büyüme): Gayrisafi yurt içi hasıla, harcama yöntemiyle, bir ekonomide belli bir dönemde tüketime ve yatırıma yönelik harcamalar ile ihracat, ithalat farkından oluşur. Bu yöntemin ana bileşenleri, hane halklarının nihai tüketimi, devletin nihai tüketimi, sabit sermaye yatırımları ve net ihracattır. GSYH büyüme hızı, GSYH’nin yüzde olarak artış oranıdır.

Gayrisafi sermaye oluşumu (yıllık % büyüme): Gayrisafi sabit sermaye oluşumu, bir üreticinin sabit aktifleriyle elde edişleri, eksi elden çıkarışları ve kurumsal birimin üretim faaliyetleriyle gerçekleşen üretilmeyen aktif değerine belirli ilavelerin toplam değeriyle ölçülür. Gayrisafi sabit sermaye oluşumunun en büyük kısmını maddi sabit aktifler oluşturmaktadır. Bu aktifler, makine-teçhizat ve inşaat olmak üzere iki alt grupta incelenmektedir. Sabit aktifler, bir yıldan fazla bir süre için üretim işleminde kullanılmaktadır.

Hanehalkı nihai tüketim harcamaları (yıllık % büyüme): Hanehalkı nihai tüketim harcamaları, mal ve hizmetlere ilişkin hanehalklarının yapmış olduğu harcamaları içermektedir.

Genel devlet nihai tüketim harcamaları (yıllık % büyüme): Devletin nihai tüketim harcamaları, devletin hizmetlerini yerine getirebilmek için istihdam ettiği personeline ödenen maaş-ücretler, ayni ve sosyal yardımlar ile bu hizmeti üretmek için diğer sektörlerden satın aldığı mal ve hizmetlere ilişkin harcamalardan oluşmaktadır.

Mal ve hizmet ihracatı (yıllık % büyüme): Mal ve hizmet ihracatı, dış aleme sağlanan tüm malların ve diğer piyasa hizmetlerinin değerini temsil etmektedir. Mal, nakliye, sigorta, nakliye, seyahat, telif ücretleri, lisans ücretleri ve iletişim, inşaat, finans, bilgi, iş, kişisel ve devlet hizmetleri gibi diğer hizmetlerin değerini içermektedir.

Mal ve hizmet ithalatı (yıllık % büyüme): Mal ve hizmet ithalatı, dış alemden alınan tüm malların ve diğer piyasa hizmetlerinin değerini temsil etmektedir. Mal, nakliye, sigorta, nakliye, seyahat, telif ücretleri, lisans ücretleri ve iletişim, inşaat, finans, bilgi, iş, kişisel ve devlet hizmetleri gibi diğer hizmetlerin değerini içermektedir.

Enflasyon, TÜFE (yıllık % değişim): Tüketici fiyat endeksi (TÜFE), hanehalklarının tüketimine yönelik mal ve hizmet fiyatlarının zaman içindeki değişimini ölçmektedir. 2003 temel yıllı TÜFE'nin temel amacı; piyasada tüketime konu olan mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimi ölçerek enflasyon oranını hesaplamaktır. Ağırlıkların tespitinde ve endeks hesaplamasında Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması (COICOP) kullanılmaktadır. TÜFE ağırlık kaynağı hanehalkı ile yapılan Hanehalkı Bütçe Anketi, kurumsal nüfus anketi, yabancı uyrukluların Türkiye’de yapmış oldukları harcamalar için turizm anketi ve idari kayıtlardan elde edilen harcama ve ciro bilgileridir. Endeksin nüfus kapsamı; nüfusun gelir gruplarına veya coğrafi bölgelere göre herhangi bir ayırım yapılmadan, Türkiye içinde yaşayan toplam nüfus olarak belirlenmiştir. Hanehalklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurtiçinde yaptığı tüm nihai parasal tüketim harcamaları dikkate alınmıştır. Endeksin fiyat kapsamı, vergi dahil peşin satın alış fiyatları olarak tespit edilmektedir. TÜFE hesaplamasında zincirleme Laspeyres formülü kullanılmaktadır. TÜFE yıllık değişim oranı; ilgili ayda hesaplanan endeks rakamının bir önceki yılın aynı ayına göre, yüzde değişim oranı alınarak hesaplanmaktadır.

İşsizlik oranı (%): Bu gösterge, yaş grubu ve cinsiyete göre işsizlik oranını ifade etmektedir.

İşsiz: Referans dönemi içinde istihdamda olmayan kişilerden iş aramak için son dört hafta içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve iki hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olan 15 ve daha yukarı yaştaki fertler işsiz nüfusa dahildir.

2014 yılı öncesinde iş arama kriterinde referans dönemi olarak “son dört hafta” yerine “son üç ay” kullanılmıştır.

İşgücü: İstihdam edilenler ile işsizlerin oluşturduğu tüm nüfusu kapsamaktadır.

İşsizlik oranı ise, işgücünde yer alan işsiz kişilerin yüzdesini ifade etmektedir.

Ödemeler Dengesi Revizyon Takvimi: Aralık ayı hariç diğer cari ay verileri yayımlanırken geçmişe dönük olarak;

• Kısa vadeli dış borçlar ile özel sektörün uzun vadeli dış borcuna ilişkin veriler 2002 yılına kadar olan verilerde,

• Diğer kalemlerde cari yıl ve bir önceki yılın verilerinde, cari yıl sonu verileri yayımlanırken ise tüm kalemlerin önceki beş yıl verilerinde revizyon yapılabilmektedir.

Bunun dışında; istatistikleri oluşturan verilerde yüksek tutarlı değişiklik yapılması gerektiğinde, kamuoyuna bilgi verme kaydıyla, geçmiş yıllara ait istatistikler güncellenebilmektedir.

Geniş para arzı büyümesi (yıllık %), Geniş para arzı / toplam rezerv oranı: Referans dönemini takip eden ay sonunda geçici olarak yayımlanmakta ve bir sonraki ay kesinleştirilmektedir. Kapsamlı ve yüksek tutarlı güncelleme gereken durumlarda kamuoyuna bilgi verilmek kaydıyla, geçmiş aylara ait veriler revize edilebilmektedir.

31 Ağustos 2020 tarihinde, Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi sebebiyle GSYH serisinde revizyon yapılmıştır. GSYH'deki revizyona bağlı olarak gösterge verisi revize edilecektir.

www.tuik.gov.tr/indir/metodolojikDokumanlar/yillik_gsyh_metod_tr.pdf

https://www.tuik.gov.tr/indir/revizyon/2018_RBF_TR_UHD_YHG_YGSYH.pdf

TÜİK; Dış Ticaret İstatistikleri, Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) İstatistikleri, Fiyat İstatistikleri, İşgücü İstatistikleri

Hazine ve Maliye Bakanlığı,

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB)

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK)